Choroby onkologiczne i aktywność seksualna kobiet

Choroby nowotworowe w coraz większej liczbie dotykają ludzi na całym świecie. W Polsce działają programy profilaktyczne, której mają na celu poszerzenie świadomości społeczeństwa na temat nowotworów, poinformowanie o czynnikach ryzyka i postępowaniu, które może zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Jednak aktywność seksualna kobiet zdiagnozowanych na raka wciąż pozostaje tematem tabu pomimo tego, że konsekwencje operacji i chemioterapii zwiększają ryzyko wystąpienia problemów w tej sferze.

Problemy seksualne chorób nowotworowych

W przypadku każdego z nowotworów praca z pacjentką w gabinecie seksuologicznym będzie inna. Na terapii można się skupiać na zmienionym podejściu do obrazu ciała i kobiecości przed, w trakcie i po chorobie, a także emocjami towarzyszącymi jak wstyd czy przygnębienie. Trudności w funkcjonowaniu seksualnym pojawiają się przede wszystkim w przypadku nowotworów ginekologicznych takich jak rak szyjki macicy czy  jajnika. Mogą być też wynikiem leczenia innych nowotworów oraz obejmować właśnie aspekty psychologiczne jak w przypadku mastektomii.

Najczęstszymi problemami seksualnymi, z którymi zmagają się kobiety są dyskomfort lub ból przy stosunku (dyspareunia), zmniejszone podniecenie i pożądanie,  trudności w osiągnięciu orgazmu i brak przyjemności ze współżycia. Niestety u większości kobiet po leczeniu można stwierdzić pewien rodzaj dysfunkcji seksualnej. Powikłania przy tym mogą nam zaburzyć układy fizjologiczne potrzebne do zdrowej reakcji seksualnej np. hormonalny w tym zakłócenia w produkcji estrogenów, co może powodować suchość pochwy. Leczenie raka wiąże się także czasami z potrzebą usunięcia lub uszkodzenia części narządów kobiecych. W przypadku radykalnej histerektomii (zabiegu usunięcia macicy, jej trzonu i szyjki oraz górnej części pochwy) większość problemów związanych z bólem powinna ustąpić po roku od operacji. Jednak często ma to skutki długotrwałe w postaci zmniejszenia pożądania i nawilżenia pochwy. Innym zabiegiem wpływającym na jakość aktywności seksualnej jest mastektomia. Nowotwór piersi jest jednym z najczęściej występujących u kobiet. Usunięcie piersi ma skutki nie tylko fizyczne, ale również wiele następstw psychicznych. Przyczynia się do zmiany postrzegania własnego ciała i wiąże się też często z negatywnymi emocjami oraz utratą poczucia kobiecości. Kobiety często czują się w doświadczaniu tych problemów samotne i uznają je za problem jednostkowy, kiedy w rzeczywistości zjawiska te dotyczą większej liczby pacjentek onkologicznych.

Relacje z partnerem

Emocje i stosunek do własnego ciała mają wpływ na doświadczanie przez pacjentkę relacji seksualnej. Część kobiet ocenia siebie negatywnie i boi się opuszczenia przez swojego partnera czy rozbicia rodziny. Jednak diagnoza raka i pojawiające się wraz z nią problemy u niektórych par nie zawsze są główną przyczyną decyzji o rozstaniu, a mogą jedynie ten proces przyspieszyć. Można stwierdzić, że choroba przekierowuje uwagę na istniejące już wcześniej konflikty w związku. Brak lub niewłaściwa komunikacja także może przyczyniać się do problemów z intymnością. Partnerzy niechętnie inicjują stosunek jeśli partnerka z rakiem go nie proponuje. Z jednej strony wynika to z myśli, że nie jest się już dłużej atrakcyjnym, z drugiej bliska osoba wchodzi częściej w rolę opiekuna niż kochanka i chce dać czas na dojście do siebie po leczeniu.

Diagnoza i proces leczenia nie muszą się wiązać tylko z negatywnym wpływem na relacje. Dla części pacjentek i ich partnerów jest to źródło większego poczucia bliskości w związku. Ważne jest nauczenie się otwartego rozmawianie o swoich potrzebach i szukanie alternatywnych praktyk seksualnych takich jak intymny dotyk czy seks oralny, jeśli stosunek nie jest aktualnie możliwy lub sprawia ból. Często zalecane jest wprowadzenie żeli nawilżających lub gadżetów stymulujących przy problemach z osiągnięciem podniecenia lub orgazmu. Pomocna może okazać się wizyta u seksuologa i rehabilitacja seksualna.

Podsumowanie

Dla wielu pacjentek onkologicznych temat seksualności jest pomijany ze względu na skupienie się na chorobie. Podejmowanie rozmowy o problemach seksualnych w gabinetach lekarskich wciąż nie jest powszechną praktyką i często wywołuje poczucie, że jest to coś nieistotnego w kontekście choroby lub wstydliwego. Zdarza się, że kobiety góry jest zakładają, że dysfunkcje seksualne są skutkiem ubocznym leczenia, który trzeba zaakceptować. Należy jednak pamiętać, że leczenie chorób onkologicznych jest długim procesem, dlatego temat aktywności seksualnej, a co za tym idzie poprawy jakości życia kobiet z diagnozą, powinien zajmować ważne miejsce w terapii onkologicznej.

Warsztaty

W naszej poradni prowadzone są warsztaty z onkoseksuologiem i fizjoterapeutką uroginekologiczną dedykowane kobietom z doświadczeniem choroby onkologicznej. Aby uzyskać więcej informacji prosimy wysłać zapytanie na: kontakt@spps.pl

Bibliografia

Hawkins, Y., Ussher, J., Gilbert, E., et al. (2009). Changes in sexuality and intimacy after the diagnosis and treatment of cancer: the experience of partners in a sexual relationship with a person with cancer. Cancer nursing, 32(4).

Orzechowska A., Gałecki P. (red. 2014). Zaburzenia psychosomatyczne w ujęciu terapeutycznym.

Sheppard, L. A., & Ely, S. (2008). Breast cancer and sexuality. The Breast Journal, 14(2).

Skwirczyńska, E., Gaur, M., Mikla, M., Rychlicka, M., Wróblewski, O., Skwirczyński, R., Cymbaluk-Płoska, A., (2022) Seksualność kobiet w trakcie leczenia raka jajnika. Journal of Sexual and Mental Health 2022;20

Wiśniewska, L. A., & Karolska, M. (2017). Doświadczenie choroby nowotworowej w relacjach kobiet po mastektomii. Psychoonkologia, 21(3).

Zdończyk, S. A. ZDROWIE SEKSUALNE KOBIET PO LECZENIU CHIRURGICZNYM RAKA PIERSI. PIELĘGNIARSTWO POLSKIE POLISH NURSING, 38.

Schover, L. R. (2005). Sexuality and fertility after cancer. ASH Education Program Book, 2005(1).